Fotoğraf: ataturkansiklopedisi.gov.tr/bilgi/ayse-afet-inan-1908-1985
Atatürk’ün manevi kızı olarak bilinen Selanik’in Doyran kasabasında doğan Ayşe Afet İnan, 30 Ekim 1908 tarihinde dünyaya gelmiştir. Kendisini Atatürk’ün talebesi ve yol arkadaşı gören İnan, Cumhuriyetin ilk tarih profesörlerindendir. Türk Tarih Tezini ortaya koyan tarihçilerdendir. Babası orman memuru İsmail Hakkı Bey, annesi Doyran müderrisi Emrullah Efendi’nin torunu olan Şehzade Hanımdır. İnan ve ailesi balkan savaşlarının başlamasıyla Anadolu’ya göç etmek zorunda kaldılar. İnan ilköğretimine Eskişehir’in Milhaçık ilçesinde başladı. 1915 yılında annesini verem hastalığı sonucu yitirdi. Öğrenimini Ankara ve Biga’da sürdürdü. 1920 yılında altı yıllık ilkokul diplomasını aldı. Ailesi 1 yıl sonra Antalya’nın Alanya ilçesine taşındı. Afet hanım, 1922’de Elmalı’da öğretmenlik ehliyeti aldı ve Elmalı’ya başöğretmenlik olarak atandı. Babasının tayin edilmesi nedeniyle ve içinde bulunduğu savaşları onu olumsuz etkilemiş ve diğer yandan da yurdun her yerini tanıma ve değişik kültürleri öğrenme imkânı edinmiştir.
24 Temmuz 1923 tarihinde Lozan Antlaşmasının imzalanmasıyla İnan’ın tek isteği Lozan’da öğrenim görmek ve dünyanın dili olan Fransızcayı öğrenmek istiyordu. 1925 yılında Bursa Kız Muallim Mektebini bitirip İzmir’de Reddi İlhak İlkokulunda öğretmen olarak atanmıştı. Afet hanım, öğretmenliğine ilk başladığı sırada Atatürk ile kendi okulunun çay partisinde tanışma fırsatı buldu. O yıllarda kendisi 17 yaşındaydı. Annesinin Selanik’in Doyran Kasabalı olduğunu duyunca Mustafa Kemal’in ilgisini çekti ve onunla ilgilenmeye başladı. Paşaya küçüklüğünden beri yabancı dil istediğini söyledi. Atatürk, bu isteğini yerine getirmek için ilgilenmiş, ertesi günü ailesiyle tanışmış ve İnan’ın tayinini Ankara’ya atamış. Sonra ise dil öğrenim için iki yıllığına İsviçre’nin Lozan şehrine gönderildi.
Fotoğraf: www.absurdizi.com/bir-cumhuriyet-kadinin-hayat-hikayesi-afet
Afet İnan, Türkiye’ye döndüğünde kısa bir süreliğine Fransız Kız Lisesinde öğrenim ördü. Bu arada kazanarak öğretmenlik belgesi aldı. Ankara Musiki Muallim Mektebine “tarih ve yurt bilgisi öğretmeni” olarak atandı. Fransız Kız Lisesinde okuduğu Instruction Civique adlı kitaptan çeviriler yapıp bunları Tevfik Bıyıklıoğlu’nun Almanca eserlerden yaptığı çevirilerle birleştirerek “vatandaş için medeni bilgiler “kitabı oluşturdu. Bu kitaplar, ortaokullarda ders kitabı olarak çeşitli defalarca basıldı.
Afet İnan, yazdığı yazılar ve katıldığı konferanslarda Türk kadının hakları, eğitimi ve sosyal durumu gibi konulara genişçe yer vermiştir. Bu çabası Atatürk’ün ilgisini çekmiştir. Atatürk’ün isteği üzerine 3 Nisan 1930’da Türk Ocağında Türk kadınlarının seçme ve seçilme haklarıyla alakalı konferans verdi. 1934’de Belediye kanunu değişmesiyle kadınlara seçme ve seçilme hakkı tanındı. 31 Mart 1930’da Cumhuriyet Halk Fırkasına giren Afet, partide ilk kadın üyedir. İnan, 9 Ocak 1936 günü Ankara Üniversitesi dil ve tarih-coğrafya fakültesinin açılışında Türk Tarih Kurumu asbaşkanı sıfatıyla ilk dersi verdi. Avrupa’nın birçok yerinde öğretim üyeleriyle görüşmeler yapıp yükseköğrenimini Cenevre’de tamamladı. Temmuz 1939’da ise “Türk halkının ve Türk Tarihinin antropolojik karakteri üzerine “teziyle doktorasını tamamlayarak sosyoloji doktoru oldu. Yurda döndükten sonra Ankara Kız Lisesinde derslerine devam edip yanı sıra Ankara Dil ve Tarih- Coğrafya fakültesine doçent olarak atandı. 1950 ‘de profesör oldu. Kadın hastalıkları doğum uzmanı olan Rıfat İnanla evlenip İnan soyadını almıştır. Afet İnan 1985 tarihinde, 76 yaşında Ankara evinde kalp krizi sonucu hayatını yitirdi. Mezarlığı Ankara’dadır.
Fotoğraf: www.absurdizi.com/bir-cumhuriyet-kadinin-hayat-hikayesi-afet
Tarih Alanındaki Çalışmaları
- Türk Tarihinin ana hatları
- Piri Reis haritası
- Mimar Sinan’ın kafatası
- DTCF’de ilk ders
Eserleri
- Türk Tarihinin Ana Hatları (1930)
- Mimar Sinan (1937)
- Türkiye Halkının Antropolojik Karakterleri ve Türkiye Tarihi (1947)
- Atatürk’ten Hatıralar (1950)
- “Eski Mısır Tarihi ve Medeniyeti (1956)
- Atatürk Hakkında Hatıralar ve Belgeler (1958)
- Tarih Boyunca Türk Kadınının Hak ve Görevleri (1964)
- Medeni Bilgiler ve Mustafa Kemal Atatürk’ün El Yazıları (1968)
- Devletçilik İlkesi ve Türkiye Cumhuriyeti’nin Birinci Beş Yıllık Sanayi Planı (1972) İzmir İktisat Kongresi, 1923 (1982)
Kurucusu ve Üyesi Olduğu Dernekler
Türkiye’deki Dernekler
- Türk Tarih Kurumu (kurucu ve yönetici)
- Çocuk Haklarını Koruma Derneği (kurucu)
- Türk Kadının Sosyal Hayatı Tetkik Kurumu
- Milli Kütüphane ’ye Yardım Derneği
Yurtdışındaki Dernekler
- Cenevre Tarih ve Arkeoloji Topluluğu (Cenevre, 1936)
- Uluslararası Antropoloji Enstitüsü (Paris, 1937)
- Uluslararası Kadınlar Birliği (Kopenhag)
- Avrupa Kültürü Cemiyeti (Venedik, 1957)
Kaynaklar
ataturkansiklopedisi.gov.tr/bilgi/ayse-afet-inan-1908-1985
biyografya.com/biyografi/7704
Yazar: 10 Fen Sınıfı – Sudenaz Vanlı