Yukarıdaki Fotoğraf : https://www.ntv.com.tr/galeri/dunya/felaket-kapida-patlamak-uzere-olan-yanardag-kuresel-ekonomiyi-cokertecek,pf638tyRB0-xDBT-SLN3-A/V420LSEgL0mJfD522PJ3_w
Magma adı verilen yeryuvarlağının yüzeyinden dışarı püskürerek çıktığı coğrafi yer şekillerine yanardağ yani diğer bir adıyla volkanik dağ denir. Magma adı verilen erimiş kayalardan yeterince bulunduğunda ve bunlara yeterli bir basınç etki ettiğinde bu durum volkanik bir patlama meydana getirir. Bu patlama sırasında ortaya çıkan sıcak ve akıcı maddeye ise lav adı verilir. Ortalama bir lavın sıcaklığı 700’C ile 1200’C arasında değişiklik gösterebilmektedir.
Ülkemizdeki Yanardağlar
Türkiye’de volkanik alanlar günümüzden yaklaşık olarak 20 milyon yıl önce oluşmaya başlamıştır. Bu dönemde yerkabuğundaki kırıklardan çıkan lavlar Anadolu’da farklı yer şekillerinin oluşumunda etkili olmuştur. Ülkemizde pek çok volkanik dağ bulunmaktadır fakat günüzümde hiçbiri aktifliğini korumamaktadır. Buna rağmen bilim adamları bu volkanik dağları tamamen sönmüş olarak kabul etmenin son derece yanlış olduğunu,Türkiye için az da olsa hala risk bulunduğunu düşünmektedir.
Fotoğraf: https://www.ntv.com.tr/galeri/turkiye/uzmanlar-yanitladi-turkiyedeki-yanardaglardan-biri-patlarsa,V1vgfqdOwEauqmTd6piZzQ/tpQuwicVd0CMIfN2nbhiEw
Dünyanın En Büyük Yanardağı
Hawaii dilinde uzun dağ anlamına gelen Mauna Loa kapladığı 5 bin 271 km2’lik alan ile dünyanın en büyük aktif yanardağı olarak bilinmektedir. Hawaii Volkanlar Ulusal Parkı içerisinde bulunan Mauna Loa Amerikan eyaletindeki Big İsland’ın yarısını kaplamaktadır ve burada bulunan 5 yanardağdan bir tanesidir. Bu yanardağ son olarak 27 Kasın 2022 tarihinde 38 yılın ardından harekete geçti. Bilim insanları ise yanardağdaki bu etkinliğin volkanik bir patlama değil,volkanik bir püskürme olduğunu söylüyor.
Fotoğraf : https://www.sabah.com.tr/galeri/yasam/mauna-loa-dagi-patladi-mi-en-son-ne-zaman-patladi-yanardagi-mauna-loa-nerede-hangi-ulkede-kac-metre/3
Dünyada Yaşanmış Büyük Yanardağ Faciaları
Yanardağ felaketleri sadece yanardağların lav püskürtmesi sonucu değil,aynı zamanda yanardağın gaz salınımı ile de pek çok insanın ölümüne sebebiyet verebilmektedir. Vezüv yanardağ felaketi,Laki yanardağı felaketi,Unzen yanardağ felaketi ve Tambora yanardağ felaketi dünyada yaşanmış büyük yanardağ felaketlerinden birkaçıdır.
Vezüv Yanardağ Felaketi
Vezüv yanardağı, Napolinin doğusunda bulunan 1281m yüksekliğinde olan ve hala aktifliğini koruyan bir yanardağdır. MS.79 yılında Vezüv yanardağının oluşturduğu püskürtme ile oluşan ve patlama oluşmaya başladıktan sonra iki günün sonunda sona ermiştir. Fakat oluşan bu patlama kısa süre içerisinde tüm Pompei’yi yok etmiş,bu facisada 200 bini aşkın insan hayata veda etmiştir. 1711 yılında İtalya’da bağda çukur kazan bir köylü,yerin altında büyük bir medeniyet olabileceğiyle ilgili ilk ipucunu buldu. Çalışmaların devamını Bomenico Fontana yürüttü ve 1860 yılında kazı işlemini İtalyan arkeolog Giuseppe Fiovelli devraldı. Uzun yıllar süren kazıların ardından kentin bütün ihtişamı ortaya çıktı. Burada bütün ihtişamyla bir şehir yaşamaktaydı ve yalnızca 2 gün süren bir patlama bütün şehrin lavların altında kalmasına sebep olmuştu. Fiovelli alçı dökme yöntemi kullanarak lavların altında bulunan taşlaşmış bedenlerin kalıplarını çıkardı. Bu kalıplar günümüzde Napoli’deki müzede sergilenmektedir. Bu bölge UNESCO tarafından Dünya Tarih Mirası kapsamında koruma altına alınmıştır.
Fotoğraf : https://www.yenisafak.com/dunya/vezuv-yanardagi-nerede-vezuv-yanardagi-tehlikeli-mi-3838498
Kaynaklar
https://bilimgenc.tubitak.gov.tr/konular/yanardaglar
https://www.bbc.com/turkce/articles/crgz4p5n79po
Yazar: 11 Fen Sınıfı – Kübra Sevici